آشنایی با انواع بافت و نساجی و پارچه

آشنایی با انواع بافت و نساجی و پارچه

آشنایی با انواع بافت پارچه و خصوصیات هر کدام + آموزش جامع

ممکن است پارچه و انواع بافت پارچه هنوز در ذهن افرادی که در صنعت پوشاک فعالیت دارند ، دارای ابهاماتی باشد ، اینکه هر روز اسامی تازه ای در این زمینه شنیده می شود ، مزید بر علت این ابهامات در مورد انواع بافت پارچه می باشد . در این جا توضیحاتی اجمالی در مورد بافت های پایه و رایج پارچه ها در صنعت پوشاک خواهیم داد تا شاید برخی از ابهامات ، رفع گردد . صراحتا عرض می کنم ( بافت پارچه ) و برای پارچه های بی بافت مانند اسپان باند در مطالب بعدی توضیحاتی را خواهم داد .

انواع پارچه و بافت پارچه
معمولا بافت پارچه ها به صورت پایه به دو دسته تقسیم می گردند که شاید تا کنون نام هایی از این دو نوع ، دفعات زیادی به گوشتان خورده باشد ولی تصویر واضحی از آن ها در خاطرتان نباشد . برای وضوح بیشتر ، توضیحات جامعی از جمله دلیل نام گذاری بافت پارچه ها ، خواص آن ها و دسته بندی هر کدام را تقدیم حضورتان خواهم کرد .

دسته اول که دارای شبهات کمتری می باشد بافت weaving یا weft یا همان اصطلاح رایج تارو پودی است . نخ های تشکیل دهنده این نوع از پارچه ( تار و پود یا warp and woof ) به صورت منظم و یک در میان ( مانند تصویر ) روی هم و بدون گره ، قرار می گیرد . پارچه های تاروپودی در پیراهن ، کت شلوار ، روتختی و .. کاربرد زیادی دارد . ساتن و فاستونی از انواع بافت های تارو پودی می باشند .

نمونه ای از دستگاه بافت تار و پودی

بافت حلقوی پارچه
نوع بعدی بافت پارچه شک و شبه های بیشتری نسبت به بافت تارو پودی دارد که شاید عمده دلیلش ، تقسیم بندی های متعدد در این دسته از بافت پارچه باشد . knitted ، و kinitting از اسامی رایج این نوع بافت است که در ایران با اسامی بافت گره ای ، حلقوی و کشباف شناخته می شود . معنای لغوی knit گره می باشد .

بافت حلقوی یا knitting متشکل از نخ متوالی حلقوی شکل می باشد که از طرف دیگر توسط یه حلقه ی همانند خود کشیده می شوند . برخلاف پارچه های تارو پودی که نخها فقط با هم تماس دارند ، حلقه های کشباف از اطراف به حلقه های دیگر متصل و گره می خورد . که در شکل زیر نمونه ای از این بافت مشخص می باشد . ( بافت پارچه )

نخ ها در این بافت پارچه ،بر عکس بافت های تار و پودی که به هم فشرده می شوند ، دارای فضای مانور بیشتری می باشند از همین رو معمولا نسبت به تار و پودی ، نیروی کششی بیشتری را در خود ذخیره می کنند که به آن حالت کشسانی کمی می دهد ، از همین رو این نوع بافت پارچه را کشباف نیز می نامند .

انواع بافت حلقوی
این دسته از پارچه ها دارای انواعی می باشد که تریکو در ایران بسیار رایج است که به اشتباه در برخی مواقع واژه ی تریکو را برای حلقوی پودی یا weft knitting به کار می برند . در حالی که تریکو یکی از انواع بافت های حلقوی تاری است ، دراینجا به انواعی از بافت های حلقوی اشاره می کنیم :

پارچه های حلقوی پودی
از انواع پارچه های حلقوی ، پارچه های حلقوی پودی می باشد که توسط ماشین های تخت و گرد تولید می گردند . پشت این پارچه با روی آن متفاوت است و از کمی حالت کشسانی دارند . این نوع از بافت به کشباف نیز مصطلح بوده و گاهی نیز آن را با تریکو می شناسند .

نمونه ای از ماشین بافندگی تخت یا کشو

پارچه های تریکو یا حلقوی تاری : پارچه های حلقوی تاری از لحاظ نوع بافت و موارد استفاده با حلقوی پودی بسیار متفاوت هستند . حلقوی تاری استحکام بالا و انعطاف پذیری پایین تری نسبت به کشباف داشته و موارد استفاده آن در پوشاک کمی متفاوت است . این نوع بافت در رومبلی ، طوری ، لباس ورزشی ، لباس های زیر و … و دیگرموارد استفاده های بسیاری دارد . تصویر زیر نشان دهنده دستگاه حلقوی تاری می باشد .

انواع پارچه های بافته شده و بافتنی و مقایسه آنها

پارچه های بافته شده
به هر منسوجی که در خلال فرآیند بافت ساخته شود ، پارچه بافته شده ( Woven fabric ) می گویند . پارچه های بافته شده اغلب توسط ماشین های بافندگی تولید می گردند . بافندگی یک فرآیند زنجیره ای از محصولات منسوج است که در قالب آن دو مجموعه نخ در هم بافته می شوند . درهم تنیده شدن این مجموعه نخ ها در قالب زاویه قائمه هر مجموعه انجام می گیرد . به مجموعه نخ هایی که در امتداد طول محصول یا در جهت طولی جریان پیدا می کنند تار گفته می شود . مجموعه دیگری از نخ ها که در جهت عمود بر تار یا در جهت متقاطع بر آن امتداد می یابند ، پود می گویند . معمولاً به این دو مجموعه ، نخ تار ( نخ طولی ) یا نخ پود ( نخ عرضی ) گفته می شود . روش درهم بافتن این دو مجموعه نخ خصوصیات پارچه حاصله را تعیین می کند . نوع در هم بافتگی نخ های تار و پود ، طرح بافت یا بافت نامیده می شود .

انواع اصلی پارچه های بافته شده
ساده ( تافته )
به طرح بافت ساده ، تافته خانگی یا طرح بافت نیز می گویند . در این طرح بافت ، یک زاویه قائمه بین نخ های تار و پود وجود دارد و می توان آن را با دو روش ، یعنی یک نخ تار در یک نخ پود و دو نخ تار در دو نخ پود تولید کرد . قسمت اعظم کل پارچه های بافته شده تولیدی در سطح جهان را پارچه های با بافت ساده تشکیل می دهند . این بافت ساده ترین روش شکل گیری یک پارچه است و می توان آن را با ساده ترین چیدمان ماشین های بافندگی تولید نمود . میزان درهم تنیدگی بین نخ های تار و پود در این طرح زیاد است ؛ به همین دلیل پارچه تولید شده با این روش ، ساختاری فشرده دارد . از مشتقات این بافت می توان به ساختار ریب ( تاری یا پودی ) و بافت حصیری اشاره کرد .

سرژه
در بافت سرژه تفاوت مشخصی بین طراحی بافت در جلو و عقب وجود دارد . در این نوع بافت باید تعادل مناسبی بین ردیف های بافت وجود داشته باشد تا ساختار نهایی ، ظاهری مورب و منحصر به فرد داشته باشد . یک نمونه متداول از طرح بافت سرژه ، پارچه دنیم است .

ساتن و ساتین
این نوع از طرح بافت جزء محبوب ترین طرح های بافت پارچه محسوب می شود . این بافت در مقایسه با سایر طرح ها گران تر است ، زیرا جلوه خاصی دارد . مشخصه بافت ساتن چهار عدد ( یا بیشتر ) نخ پود است که بر روی یک نخ تار شناور است و یا بالعکس ( چهار عدد نخ تار شناور بر روی یک عدد نخ پود ) . در بافت تار رو ( ساتن ) ، نخ تار در بالای نخ پود قرار می گیرد ، در حالیکه در بافت پود رو ( ساتین ) این نخ پود است که بر روی نخ تار دارد . این بافت از جلوه و انعطاف پذیری عالی برخوردار است . برخی از مشتقات آن عبارتند از ساتن اسلیپر و ساتن پشت کرپ .

پارچه های بافتنی
پارچه های بافتنی ( Knitted fabrics ) منسوجاتی هستند که در خلال فرآیند بافندگی حلقوی تولید می شوند . این تکنیک دومین روش متداول تولید پارچه بعد از روش بافته شده است . پارچه های بافتنی را می توان با دست یا ماشین تولید کرد . در این روش یک مجموعه نخ در هم بافته می شوند . از نظر تولید ، پارچه های بافتنی پس از پارچه های بافته شده بیشترین استفاده را دارند .

در این روش ، مجموعه ای از سوزن ها با یک نخ در هم می آمیزند و پارچه با درهم تنیدگی عمودی مجموعه ای از گره ها تشکیل می شود . عبارت « بافتن ( knitting ) » از واژه ساکسون ( cnyttan ) گرفته شده که خود از کلمه بسیار کهن سانسکریت ، یعنی nahyat مشتق شده است . این نوع از تولید پارچه را براساس جهت تشکیل گره ها نسبت به جهت شکل گیری پارچه می توان در قالب دو دسته طبقه بندی کرد ( جدول زیر ) .
تخمین زده می شود که تولید جهانی کالاهای بافتنی سالانه ۷ میلیون تن باشد . تنوع پارچه های بافتنی و روش های بافندگی منجر به شکل گیری شکل ها و طرح های مختلفی می شود ، و همین باعث شده تا این روش تولید پارچه بسیار رایج و مهم باشد . پارچه های بافتنی در رنج وسیعی از پوشاک گرفته تا مصارف صنعتی و خانگی مورد استفاده قرار می گیرند .

بافندگی حلقوی
بافندگی حلقوی پودی	بافندگی حلقوی تاری
بافندگی حلقوی گرد باف	بافندگی حلقوی تخت باف
بافت ژرسه یک رو	بافت ژرسه دو رو

انواع پارچه های بافتنی

انواع بافندگی حلقوی ( کشبافی )
بافندگی حلقوی پودی
در این روش بافندگی جهت شکل گیری گره ها عمود بر جهت شکل گیری پارچه است . معمولاً پارچه به صورت عمودی و گره ها به صورت افقی تشکیل می شوند . بافندگی حلقوی پودی ( Weft knitting ) متداول ترین روش تولید پارچه های بافتنی است . در این نوع بافت به یک تکه نخ نیاز دارد . پارچه هایی که با روش بافندگی حلقوی پودی ساخته می شوند را می توان هم با دست و هم با ماشین تولید کرد . روش بافندگی حلقوی پودی متداول ترین روش بافندگی است ، زیرا ساده تر از روش بافندگی حلقوی تاری ( شکل دیگر بافندگی ) می باشد . از چهار جزء اصلی ساختار پارچه تولید شده با روش بافندگی حلقوی می توان به اینترلاک ( interlock ) ، دانه رو ، ساده و ریب اشاره کرد . روش کار سوزن در حین تشکیل گره باعث تشکیل همه این ساختارهای مجزای بافندگی حلقوی پودی می شود . براساس نوع ماشین بافندگی حلقوی پودی می توان پارچه بافتنی حلقوی پودی را به صورت ژرسه یک رو یا ژرسه دو رو دسته بندی کرد .

بافندگی حلقوی تاری
روش دوم بافندگی ، بافندگی حلقوی تاری نامیده می شود ؛ اگر چه سهم این روش در تولید پارچه های بافتنی در مقایسه با روش بافندگی حلقوی پودی ناچیز است ، اما این روش بافندگی بیشتر در زمینه های فنی مورد استفاده قرار می گیرد . در بافندگی حلقوی تاری نخ به صورت زیگزاگ در امتداد طول پارچه حرکت می کند به عبارت دیگر به جای اینکه بعد از ستون های مجاور یک ردیف تنها « رج » قرار گیرد ، « راه های عمودی روی کشباف پارچه » خودنمایی می کنند . برای این کار باید یک لایه تار بیشتر در دستگاه به کار برده شود . متداول ترین طرح ها یا ساختارهای بافندگی حلقوی پودی عبارتند از راشل و تریکو . هدف از آزمایش پارچه های بافتنی و بافته شده بررسی مواد اولیه ، جداسازی مواد معیوب ، نظارت بر تولید در مراحل مختلف ، ارزیابی محصول نهایی و تسهیل روند تحقیق و توسعه است .

مقایسه بافندگی حلقوی تاری و پودی

شماره	بافندگی حلقوی پودی	بافندگی حلقوی تاری
۱	ساده، ریب، اینترلاک، دانه رو	تریکو، راشل، میلانز، قلاب دوزی و غیره
۲	گره ها در امتداد عرض پارچه تولید می شوند	گره ها در امتداد طول پارچه به وجود می آیند
۳	سرعت تولید کمتر	سرعت تولید بیشتر
۴	لزوماً هر سوزن نخ مخصوص به خود را ندارد	هر سوزن نخ مخصوص خود را دارد
۵	نخ از دوکی که بر روی قفسه نخ قرار دارد تامین می شود	نخ از طریق چله نخ تار تامین می گردد
۶	فرآیند بافندگی را با یک نخ می توان انجام داد	برای بافتن پارچه به تعداد زیادی نخ نیاز است
۷	بهتر است از نخ استیپل استفاده شود، اما می توان از نخ فیلامنتی هم استفاده کرد	بهتر است از نخ فیلامنتی استفاده شود، اما می توان از نخ استیپل هم استفاده کرد
۸	فرآیندهای آماده سازی کمتری مورد نیاز است	فرآیندهای آماده سازی بیشتری مورد نیاز است
۹	در تمام ماشین آلات از سوزن زبانه دار استفاده می شود	بیشتر از سوزن فنری استفاده می شود، اما در برخی از موارد سوزن زبانه دار هم به کار می رود
۱۰	تنوع ساختارهای تولید شده محدود است	می توان ساختارهای متنوعی تولید کرد
۱۱	پارچه دارای ارزش زیبایی شناختی کمتری است	پارچه دارای ارزش زیبایی شناختی بیشتری است
۱۲	قابلیت کششی پارچه در هر دو جهت خوب است، اما در جهت عرضی بهتر است	قابلیت کششی پارچه در هر دو جهت کم است، اما در جهت عرضی بهتر است
۱۳	ثبات ابعادی پارچه کمتر است	ثبات ابعادی پارچه بیشتر است
۱۴	ماشین ها ممکن است تخت یا مدور باشند	دستگاه های بافندگی تاری به صورت کلی تخت هستند
۱۵	در جهت عرضی انعطاف پذیرتر است	در جهت طولی انعطاف پذیرتر است
۱۶	جمع شدگی بیشتر	جمع شدگی کمتر
۱۷	در رفتگی آسان نخ	در رفتگی کمتر
۱۸	ممکن است از کناره ها جابجا شود	از کناره ها جابجا نمی شود

پارچه بافی یا بافندگی پارچه
Fabric Weaving

بافندگی ، پروسه تشکیل و ساخت پارچه با بهم بافتن دو یا چند مجموعه نخ با استفاده از ماشین ثابتی به نام ماشین بافندگی است . انسان ها استفاده از پارچه های بافته شده را از ابتدای تاریخ آغاز کرده اند . اگر عصر پارینه سنگی را مستثنی کنیم ، تاریخ تمدن تا حد زیادی ، تاریخ بافندگی خواهد بود . هر چند تمدن های ابتدایی از نخ های درشت تری برای ساخت پارچه استفاده می کردند که بسیار خام و سخت بودند ، اما منابعی از ایجاد پارچه های ریز از طریق فیلامنت ابریشمی در چین نیز وجود دارد .

پارچه های بافته شده
بافندگی یکی از مرسوم ترین روش ها برای ساخت پارچه بافته شده دوبعدی است . نخ ها در زوایای درستی منطبق با همدیگر رنگ کاری شده و در پروسه بافت قرار می گیرند . نخی که به صورت افقی است ، تار و نخی که به صورت عمودی است ، پود نامیده می شوند . وقتی نخ طول پارچه را به صورت عمودی طی نماید ، آن را رگه الیاف می گویند . اگر شما خط کش یا نواری را به صورت مورب درعرض پارچه قرار دهید ، رگه مورب را خواهید یافت . در لبه بخش بافته شده پارچه ، نخ های تار در اطراف نخ های پود قرار گرفته و این را چله می گویند .
بافندگی بر روی ماشین بافندگی انجام می گیرد ، اگر بافت ساده باشد ، معمولا بر روی ماشین بافندگی ساده این فرآیند انجام می شود ، اما اگر بافت با بافت های پیچده دچار مشکل و سختی شود، آنگاه بافندگی باید بر روی ماشین ژاکارد انجام شود .

• بافندگی یکی از مرسوم ترین روش های ساخت پارچه نخی است .
• پارچه بافته شده ، دارای تار و پود است .
• چله یکی از دو لبه پارچه است که به موازات رگه های الیاف است .
• رگه الیاف ، دنبال کننده پود است .
• شکل اوریب به صورت مورب در رگه های الیاف جای دارد ، جایی که پارچه کشیده خواهد شد .
  

انواع بافت ها
بافت ساده
بافت ساده و معمولی ، ساده ترین و سخت ترین نوع بافت است . نخ های تار بر روی و در زیر نخ های پود قرار می گیرند ، هرچه نرخ ها نزدیک تر باشند ، پارچه متراکم و فشرده تر می شود . این پارچه در هر دو سمت ، مشابه بوده و براحتی و به صورت ارزان تولید می شود . نمونه هایی از پارچه های بافت ساده ، شامل چلوار ، تافته ، ابریشم هابوتای ، چیت ، کتان و پارچه موصلی هستند .

بافت سرژه
بافت سرژه بسیار پیچیده است . نخ های تار بر روی تعداد زیادی از نخ های پود دیده شده و با نوارهای مورب موجود بر پارچه قابل شناسایی هستند . این بافت قوی برای نخ های نرم مانند پشم و کتان جهت ساخت پارچه پشمی شطرنجی ، پارچه پشمی ، دنیم و پارچه گاباردین مورد استفاده قرار می گیرد .

بافت پرزدار
حلقه های بافت پرزدار یا برش های موجود ، باعث تشکیل بافت بر روی پارچه می شوند .

بافت های ساتن یا ساتین
بافت های ساتن ( یا بافت های ساتین ) به صورت یکپارچه ایجاد می شوند که در آنها ، تار یا پود شناور بر روی چهار یا چندین نخ قرار می گیرند تا لایه واقعی پارچه را شکل دهند . نمونه هایی از این بافت شامل ساتن دوشیزه ، ساتن کرپ و ساتن ابریشمی هستند .

سایر بافت ها
بافت های صاف ، پرز دار و ساتن می توانند در روش های بسیاری جهت تولید ریب ها و سایر انواع الگوها ترکیب می شوند . بافت های ژاکارد دارای الگوهای پیچیده ای مانند گل ها ، برگ ها و حروف گذاری هستند . غالبا این بافت ها را بر روی سفره رومیزی ، لباس های عصرگاهی و لوازم نرم مانند پرده ها می توان یافت . بافت های قطبی ، بافت هایی با لایه اضافی یا نخ های تار هستند که بر روی سطح پارچه باعث ایجاد حلقه هایی می شوند که می توانند به صورت برشی یا حلقه ای در سمت چپ قرار گیرند . مخمل یا مخمل نخی راه راه ، نمونه هایی از بافت های قطبی – برشی بوده و پارچه حوله ای یک پرز حلقه شده است .

ویژگی های پارچه های بافته شده
پارچه های بافته شده دارای خواص ذیل هستند :

• لبه ها تا زمان برش ، ساییده نمی شوند ، چون دارای چله هستند .
• وقتی پارچه بریده شد ، ساییده خواهد شد .
• آنها می توانند در تراکم های مختلف بافته شوند و دارای اوزان متفاوتی هستند .
• پارچه بسیار قوی است ، چون دارای رگه خطی است .
• پارچه می تواند به صورت مورب ( قطری ) ، کشیده شود .

ساخت پارچه های بافته شده

پارچه بافته شده معمولا در جهت تار خود ، طولانی تر از عرض است ، یعنی در جهت تار به نسبت جهت پود ، طولانی تر است . نخ های تار از طریق ریل های بزرگی به نام میل ها یا قرقره ها عبور می کنند . معمولا این ریل ها حدود ۴۵۰۰ تکه مجزا از نخ را حفظ می کنند و هر یک حدود ۵۰۰ یارد ( ۴۵۰متر ) طول دارند . نخ های پر کننده از طریق قرقره هایی به نام ماسوره تغذیه می شوند که ماسوره پود نام دارند ، این ماسوره ها در ماکوهایی ( پروژکتایل توخالی ) که در جهت عقب و در میان چهارمین نخ تار حرکت می کنند ، حمل می شوند که بر روی بعضی و زیر همدیگر عبور می کنند . ماکو به صورتی طراحی شده که نخ به صورت آزاد با حرکت ماکو عبور می کند . هر طول نخ که از طریق ماکو تغذیه می شود ، در عرض ماشین بافندگی عبور می کند که پودگذاری نام دارد . شناورهای نخ در انتهای هر پود عبور داده می شوند و پود دیگری را با برگشت ماکو تشکیل می دهند . وقتی نخ در یک ماکوی خاص مصرف شد ، ماشین های بافندگی کنونی دارای دستگاه های اتوماتیکی هستند که ماسوره پود خالی را با ماسوره دیگری تعویض می کنند .

یک ماشین بافندگی نمونه در حال عملیات ( بافندگی )
الف) تشکیل دهانه نخ تار ، بالا بردن بعضی از نخ های تار جهت آماده سازی فضای لازم برای ماکو .
ب) پوگذاری ، قراردادن نخ های پود ( پر کننده ) در بخش عرضی و بین نخ های تار .
ج) دفتین زدن ، فشار دادن ماسوره در مقابل آخرین نخ پرکننده در برابر لباس بافته شده .

کارکردهای ماشین بافندگی

بالا بردن نخ های تار انتخاب شده با سختی های مناسب که از فریم های تارکش با سیم های عمودی سفت و نخ گیر یا نوارهایی با بازشدگی در میانه تشکیل شده اند . برای هر یک از بخش های نهایی، یک تارکش وجود دارد که از طریق نخ گیر ، باز می شوند . تارکش ، نخ های تار را هدایت و جدا کرده و بعضی از آنها را بالا می برد تا فضا برای کار ماکو در هنگام پودگذاری فراهم شود . این اقدام را تشکیل دهانه نخ تار می نامند و به فضای بین نخ های تار ، دهانه نخ تار گفته می شود . بافت های ساده فقط به دو دستگاه چله کشی نیاز دارند ، در حالی که الگوهای بافت پیچیده نیازمند بیش از ۴۰۳ مورد هستند .
پودگذاری ، قراردادن طول نخ پرکننده یا پود بین نخ های تار از میانه ماکو است ( یک پروژکتایل توخالی است که نخ تار درونی را حفظ می کند ) که باعث می شود تا نخ های تار از میان آن عبور نمایند .
حلاجی کردن یا دفتین زدن به نخ پر کننده از طریق پود در مقابل پارچه فقط شکل گرفته بعدی به پود قبلی نیرو وارد می کند . این مرحله لازم است ، چون ماکو نیازمند فضای لازم برای حرکت خود در ماشین بافندگی بوده و رسوب پود در نزدیکی پود های قبلی امکان پذیر نیست . دفتین زدن با ماسوره انجام می شود که پیوند دهنده سیم های عمودی موازی بین نخ های تار است .
تیکینگ آپ ( مقدار برداشت مایع توسط پارچه در ماشین پد ) ، پیچ دار کردن لباس که بر روی ماسوره تیک آپ یا قرقره لباس شکل می گیرد .
وقتی لباس دچار تیک آپ می شود ، نخ تار از قرقره پود رها می شود . این اقدام را تغذیه تار به ماشین بافندگی می گویند .
نخ های تار ممکن است با اندازه گیری موقتی برای مراقبت در مقابل صدماتی که طی عملکرد آنها روی می دهد، پوشیده شوند . پروسه استفاده از این پوشش بندی با استفاده از نخ های بزرگتر حاصل می شود که قرقره میله نام دارند ، آنها از طریق راهنمای شانه و منبع نشاسته عبور داده می شوند و بعد بر روی نخ تار پیچیده می گردند که به این پروسه را چله پیچی یا آهارزنی گویند .